محمدمحمود صوافمحمدمحمود صواف، از علما و مبلغان معروف عراق در قرن چهاردهم هجری/ بیستم میلادی بود. ۱ - معرفی اجمالیوی در ۱۳۳۲ق/ ۱۹۱۵ در موصل به دنیا آمد. نسبش به قبیله معروف «طی» که خاندانی عالم و مجاهد و تاجر پیشه بود، می‌رسید. ۲ - تحصیلاتمحمدمحمود تحصیل علوم شرعی را با برنامه تنظیمی پدرش آغاز کرد و سپس نزد شیخ عبدالله النعمه و شیخ صالح الجهادی و شیخ امجد الزهاوی تلمذ کرد. همچنین در مدرسه فیصلیه درس خواند و لیسانس خود را در ۱۳۵۵ ق گرفت. در ۱۳۵۸ ق به دانشگاه الازهر رفت و درجه «عالم» را طی دو سال ـ به جای چهار سال ـ دریافت نمود. او علوم شرعی را در الازهر و علم تبلیغ را نزد حسن البنا و در خلال دیدار با او فراگرفت و از برجسته‌ترین مبلغان زمان خود تا پایان عمر گردید. آنگاه به عراق بازگشت و در دانشکده شریعت دانشگاه بغداد مشغول تدریس شد. ۳ - فعالیت‌های سیاسیدر توصیف فعالیت‌های سیاسی وی می‌توان از رویارویی با اشغالگران انگلیسی و دفاع از مسئله آزادی فلسطین و مبارزه با اسرائیل و مبارزه با کمونیست‌ها نام برد. ۳.۱ - رویارویی با اشغالگرانشیخ محمد محمود در کشورش به فعالیت‌های ملی و اسلامی‌در مساجد و میان گروه‌ها پرداخت و به جمعیت جوانان مسلمان موصل پیوست و خود، جمعیت امر به معروف و نهی از منکر را در این شهر بنیانگذاری کرد. در آن زمان، چون عراق تحت نفوذ انگلیس بود، لذا وی به همراه امجد الزهاوی ـ عالم بزرگ عراق «جمعیت برادران اسلامی» را که نقش مهمی‌در رویارویی با اشغالگران داشت، همراه با مجله ارگان آن ایجاد و منتشر کرد. انتشار مجله دو سال ادامه یافت و سرانجام به همراه با مجله ارگان آن ایجاد و منتشر کرد. انتشار مجله دو سال ادامه یافت و سرانجام به همراه جمعیت مزبور تعطیل شد. علاوه بر آن او مقاومت ملی را رهبری می‌کرد و تظاهرات فراوانی بر ضد انگلیس ترتیب داد و خطابه‌های آتشین علیه دشمن ایراد کرد، از اینرو انگلیسی‌ها وی را برای مدتی دستگیر و زندانی نمودند. ۳.۲ - مبارزه با اسرائیلاو در قبال مسئله فلسطین و مبارزه با اسرائیل فعالیت‌های مهمی‌انجام داد و «جمعیت نجات فلسطین» را که از نخبگان مجاهد و فعالان مبارز تشکیل شده بود در عراق تأسیس کرد. این جمعیت با جمع آوری اموال و تربیت رزمندگان و تقدیم شهدای بسیار، در دفاع از فلسطین کوشید. صواف همچنین کنفرانس قدس را در ۱۹۵۳ تأسیس کرد که علما، پیشوایان، مبلغان و متفکران و مجاهدان بسیاری چون طنطاوی، زهاوی، سیدقطب وحاج محمدامین الحسینی و سباعی در آن شرکت داشتند. کنفرانس، او و شیخ امجد زهاوی و شیخ علی طنطاوی را برگزید تا با سفر به کشورهای اسلامی، مسأله فلسطین را مطرح و تمام تلاششان را برای آزادی فلسطین صرف نمایند. شیخ محمد محمود، در مبارزاتی که مجاهدین در کشورهای اسلامی‌ـ عربی انجام می‌دادند نقش داشت. وی با عبدالقادر حسینی، عبداللطیف ابوقوره و دکتر مصطفی السباعی و … همکاری می‌کرد. ۳.۳ - مبارزه با کمونیستهاهنگامیکه کمونیست‌ها در ۱۳۷۸ ق / ۱۹۵۸ به رهبری عبدالکریم قاسم بر عراق مسلط شدند، وی مجله پرچم برادران اسلامی‌را انتشار داد که فقط هفت شماره منتشر شد. کمونیست‌ها بر شیخ صواف و دعوت و خشم گرفتند و تهمت‌ها و شایعه‌هایی بر ضد او و جنبش اصلاحیش منتشر ساختند. آنها به دفتر مجله‌اش حمله کردند و آنجا را در هم کوبیدند، سپس به خانه وی ریختند و دستگیرش کردند و به همراه گروهی از سرشناسان عراق به زندان ابوغریب فرستادند. پس از آزادی از زندان، کمونیست‌ها همواره او را تعقیب می‌کردند و سعی در ترور او داشتند. ۳.۴ - سفر به سوریه و عربستانبنابراین در ۱۹۵۹، بغداد را ترک کرد و از طریق صحرای فرات به سوریه حرکت نمود. وی در «بوکمال» و «دیرالزور» و حلب و دمشق مورد استقبال پرشور مردم قرار گرفت. علمای آن دیار، از دیدار وی بسیار خشنود شدند و دلیل این که کمونیست‌ها شایع کرده بودند که او کشته شده است، برایش در هرجا، سخنرانی ترتیب دادند. وی سپس به مدینه و از آنجا به مکه رفت و تا ۱۹۶۲ به عنوان مدرس دانشکده شریعت ام القری و مطالعات اسلامی مکه، مشاور دانشکده مزبور، مشاور وزارت معارف، عضو «مجلس مؤسسان روابط جهان اسلام»، «مجلس اعلای مساجد» و مجتمع فقهی مجلس مؤسسان، در آن شهر فعالیت داشت. سپس رایزن و نماینده وزارت فرهنگ عربستان سعودی و فرستاده ملک فیصل نزد پادشاهان و رؤسای کشورها برای دعوت به همکاری‌های اسلامی‌گردید. آخرین سفرهایش در ارتباط با ریاست گروه مصالحه بین احزاب افغان در پیشاور بود. او از مبلغان برجسته اسلامی بود که دامنه فعالیتش، جهان اسلام را بر می‌گرفت. وی از برخی رویدادهای جهان اسلام همچون جهاد اسلامی افغانستان در مقابل کمونیست‌ها تا ورود مجاهدین به کابل دفاع کرد. ۴ - وفاتسرانجام در ۱۳ ربیع الآخر ۱۴۱۳ ق/ ۱۹۹۲ در هواپیمایی که از استانبول به مکه می‌رفت، درگذشت و پیکرش را در کنار قبر عبدالله بن زبیر در مکه دفن کردند. ۵ - آثار علمیاز او آثار زیادی به چاپ رسیده است که می‌توان از: رحلاتی الی الدیار الاسلامیه، شرح سفرهایش به کشورهای اسلامی؛ صفحات من تاریخ الدعوه الاسلامیه فی العراق، المخططات الاستعماریه لمکافحه الاسلام، معرکه الاسلام و وقائعنا فی فلسطین بین الامس و الیوم؛ نداءالاسلام، صوت الاسلام، بین الدعاه و الرعاه، من سجل ذکریاتی، فاتحه القران الکریم و جزء عم الخاتم للقرآن، تفسیر و بیان، لااشتراکیه فی الاسلام، الدعوه و الداه من القران الی القران و تعلیم الصلوه نام برد. [۱]
الزركلی، خیر الدین، تتمه الاعلام قاموس تراجم لاشهر الرجال و النساء، ج۲، ص۱۳۹-۱۴۰.
۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ اسلام، فرهنگنامه علمای مجاهد، برگرفته از مقاله «محمدمحمود صواف». رده‌های این صفحه : تراجم | درگذشتگان سده 14 (قمری) | علمای اهل سنت | علمای بغداد | علمای قرن چهاردهم | علمای مجاهد
|